Հայաստանը 7-րդ դարում

Պարսկա-բյուզանդական պատերազմի վերասկսումը

7-րդ դարի սկզբից վերասկսվեց պարսկա-բյուզանդական պատերազմը, և պարսիկները ներխուժում են արևմտյան Հայաստան, այդ ժամանակ պատերազմը գլխավորում էր Վահան իշխանը:

614 թ. գրավելով Երուսաղեմը՝ պարսիկները որպես ավար տանում են նաև Խաչափայտը՝ Հիսուս Քրիսոսի խաչելության փայտը:

Պարսկա-բյուզանդական պատերազմը ավարտվում է պարսիկներիկ պարտությամբ: Հերկլ կայսրը 631 թ. խաչափայտը վերադարձնում է Երուսաղեմ:

Պատերազմի շրջանում Կոմիտաս Մամիկոնյանը դառնում է կաթողիկոս (615-628 թթ.) և կառուցում Ս. Հռիփսիմե եկեղեցին 618. թ.:Հայաստանի քաղաքական վիճակը

Արևելյան Հայաստանում այդ ժամանակ սկսվել էր անկախացման գործնթաց մարզպան Վարազտիրոզ Բագրատունու գլխավորությամբ (628-632 թթ.):

Նա փորձում է ստանալ Հերակլ կայսեր առաջարկությունը և մեկնում է նրա մոտ: Սակայն կայսրը նրան ուղարկում է Կոնստանտինոպլիս և աքսորում:

Արևմտյան հայաստանին այդ ժամանակ օգնում էր Դավիթ Սահառունին:Նա ստանձնում էր երկրի զորավարությունը, և դառնում Հայոց իշխան:

Հայաստանը և արևելյան ներխուժումները

Արաբները սկսեցին կատարել ներխուժողական փորձեր:Նարնց զորքերը պարտության մատնեցին բյուզանդական, իսկ հաջորդ տարում պարսից զորքերին:

Հայոց իշխան և սպարապետ Թեոդեոս Ռշտունին 639 թ.՝

Վերմիավորեց Հայաստանի արևմտյան և արևելյան մասերը ինքնություն իշխանապետության մեջ:
Նա ղեկավաորւմ էր երկրի պաշտպանությունը:
640 թ. Արաբական զորքերը ներխոիժում են Հայաստան: Իսկ հաջրդ տարի հարցակվում են Դվինի վրա:

Հաջորդ արշավանքի ժամանակ արաբական խալիֆության զորքերը հանդիպում են հայ ժողովրդի կազմակերպված դիմադրությանը: Հայաստանի բերդում արաբները ուժգին հարվածներ են ստանում:

Թեոդեոս Ռշտունու քաղաքականությունը

Թեոդեոս Ռշտունին կատարել է հետևյալ քաղաքականությունը՝

Ստեղծված բարդ իրավիճակում Թեոդեոս Ռշտունին որոշում է հարաբերություններ հաստաատել անընդհատ հզորացող Արաբների հետ:
652 թ. նա պայմանագիր է կնքում Ասորիքի և Վերին Միջագետքի կառավարիչ Մուավիայի հետ:Հայոց իշխանը ուզում է զեխճ պահել Արաբական խալիֆության հարձակումներից:
652 թ Թեոդեոս Ռշտունին պայմանագիր է կնքում Արաբների հետ:Արաբները, որ նոր նվաճումների համար դաշնակիցների կարիք ունեին, համաձանվում են:Ըստ պայմանագրի խալիֆությունը 3 տարի հարկ չեր գանձելու, իսկ դրանից հետո հայերը այնքան էին վճարելու, որքան կամենային: գանձվող հարկերի հաշիվն հայերը պետք է պահեին 15 հազարանոց այրուձի, որը պետք է պատրաստ լիներ գործելու այլ տեղերում:

Հայ-արաբական պայմանագրի կնքումը խիստ անհանգստացնում է Բյուզաննդացիներին: Նրանք 100-հազարանոց բանակով ներխուժում են Հայաստան: Մյուս կողմից Արաբներն են ներխուժում Հայաստան և հետապնդում Բյուզանդական զորքին:

Հայաստանից Արաբները հեռացան մեծ ավարով և բազում գերիներով, որոնց կամովին միացավ Թեոդեոս Ռշըունին: Նա մահացավ 656 թ. օտարության մեջ:Թեոդեոս Ռշտուոնու քաղաքականությունն իր արդյունքները տվեց հաջորդ տարիներին: