Կարմիր գիրքը ստեղծվել և առաջին անգամ հրատարակվել է 1964 թվականին: Այն պարունակում է տեղեկություններ կենդանիներին, բույսերին և սնկերին սպառնացող գլոբալ սպառնալիքների մասին: Գիտնականները հետևում են վերացող ոչնչացման տեսակներին և դասակարգում դրանք ութ կատեգորիաների.
- տվյալների բացակայություն;
- Առնվազն մտահոգություններ;
- կա ոչնչացման վտանգ.
- խոցելի,
- ոչնչացման հստակ սպառնալիք;
- անհետանում;
- բնության մեջ մեռած;
- ամբողջովին անհետացավ:
Տեսակների կարգավիճակը Կարմիր գրքում պարբերաբար փոխվում է: Բույս կամ կենդանի, որն այսօր համարվում է վտանգված, կարող է ժամանակի ընթացքում վերականգնվել: Կարմիր գիրքն ընդգծում է, որ մարդիկ առաջինն են ազդում կենսաբազմազանության անկման վրա:
Իրբիս, ձյունահովազ, կամ ձյունաընձառյուծ
Իրբիս, ձյունահովազ, կխ ձյունաընձառյուծ Կատվազգիների ընտանիքի խոշոր գիշատիչ նա կաթնասուն է։ Նա բնակվում է Կենտրոնական Ասիայի լեռնազանգվածներում։ Իրբիսն աչքի է ընկնում բարակ, երկար, ճկուն մարմնով, համեմատաբար կարճ թաթերով, ոչ մեծ գլխով և շատ երկար պոչով։ Պոչի հետ հասնելով 200-230 սմ երկարության, կշռում է ընդամենը 55 կգ։ Մորթին բաց մոխրա-ծխագույն է՝ օղակաձև և համատարած մուգ բծերով։ Բնակության դժվարհասանելիության և տեսակի ցածր խտության պատճառով, նրա շատ անատոմիական հատկանիշներ դեռ լավ չեն ուսումնասիրվել։ Ներկա պահին իրբիսների քանակը շատ քիչ է, 20-րդ դարում այն գրանցվել է IUCN Կարմիր գրքում, ինչպես նաև այլ երկրների պաշտպանական փաստաթղթերում։ 2015 թվականի դրությամբ իրբիսների որսը արգելված է։
Համեմատաբար խոշոր կատու է։ Ընդհանուր տեսքով նման է ընձառյուծի, բայց նրանից փոքր է, ավելի կարճլիկ, երկար պոչով և աչքի է ընկնում երկար մորթիով՝ խոշոր, մուգ բծերի և վարդազարդերի անհասկանալի պատկերներով։ Մարմնի երկարությունը գլխի հետ կազմում է 103—130 սմ, պոչի երկարությունը 90—105 սմ։ Արուները էգերից մի փոքր խոշոր են[11][12]։ Արուների մարմնի զանգվածը կազմում է 45—55 կգ, էգերինը՝ 22—40 կգ։
Մորթին հաստ է, շատ խիտ և փափուկ, նրա երկարությունը մեջքի վրա կազմում է 55 մմ։ Այն ապահով է պաշտպանությունը՝ բնակության միջավայրի խիստ ցուրտ պայմաններից։ Բրդի խտությամբ իրբիսը տարբերվում է բոլոր խոշոր կատուներից և ավելի նման է փոքր կատուներին։
💖💕Ես Մարիամ Բարսեղյանն եմ բարի գալուստ իմ բլոգ💕💖 